Van een omslag van het beleid is nog geen sprake, zo stelt Perspective 2030, de Belgische coalitie van NGOs die ijveren voor en toezien op de realisatie van de 2030 Agenda waarvan ook Sensoa deel uitmaakt. De coalitie publiceert een kritisch rapport dat het bilan opmaakt van de Belgische inspanningen sinds de ondertekening van de agenda in 2015.
Politieke keuzes maken
Als België en de deelstaatregeringen werk willen maken van duurzame ontwikkeling, moeten ze een versnelling hoger schakelen en politieke keuzes maken, zo stelt de coalitie. Dat is hoogstnoodzakelijk als we de behoeften van de huidige generaties willen vervullen zonder die van de toekomstige te hypothekeren. Zo moet de overheid hernieuwbare energie aanmoedigen, banken ontmoedigen om te investeren in fossiele energie en andere schadelijke projecten, niet-duurzame palmolie aan banden leggen, gendergelijkheid bewerkstelligen, enzovoort. De overheid focust nog te veel op losse initiatieven en te weinig op fundamentele aanpassingen van het beleid.

Voorstellen voorwaarts
De coalitie vraagt daarom een daadkrachtig en omvattend antwoord op alle uitdagingen, en reikt daartoe ook zelf concrete voorstellen aan. Het bilan en de aanbevelingen voor het realiseren van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen staan gebundeld in het rapport 'Mind the Gap'. Het rapport moet als duurzaamheidschecklist dienen voor de volgende regering.

Iedereen recht op een goede gezondheid
Op het vlak van gezondheid vragen de NGOs dat België zich internationaal inspant om de ongelijke toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg weg te werken door solidaire financieringsmechanismen te versterken, te investeren in gezondheidspersoneel, de privatisering van zorg te vermijden die ten koste gaat van de kwaliteit en betaalbaarheid, en de publieke doelstelling van gezondheid in handelsovereenkomsten te bewaken. België wordt ook gevraagd om een inhaalbeweging te realiseren in de ontwikkelingssteun voor gezondheid, inclusief seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in het Globale Zuiden, en te ijveren voor de aandacht voor gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten binnen de Europese ontwikkelingssamenwerking. 

Donderdag 28 februari, Brussel, federaal parlement werd het rapport ‘The State of African Women’ gepresenteerd en dit in de aanloop naar Internationale Vrouwendag. Gina Wharton, beleidsmedewerkster bij IPPF European Network presenteerde het onderzoeksrapport van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, dat ontwikkeld werd als onderdeel van 'Right by Her', een groter sensibiliseringsproject rond vrouwenrechten in Afrika. Het onderzoeksrapport brengt de realisaties maar ook de ‘gaps’ in de ratificatie en implementatie van het Maputo Protocol door Afrikaanse staten in kaart. Dat protocol is het wettelijk bindend instrument waarin de rechten van Afrikaanse vrouwen door de lidstaten van de Afrikaanse Unie werden vastgelegd. 

Tanzania’s president John Magufuli liet zich opmerken deze maand toen hij verkondigde dat wie anticonceptie gebruikt lui is. “Wie hard genoeg werkt, kan zoveel kinderen grootbrengen als hij wil”, zo stelde hij, “dus waarom zouden mensen aan geboorteplanning moeten doen?”.

De uitspraken van de president zijn gevaarlijk. Ze ontkennen vrouwen het recht om te beslissen of, wanneer en hoeveel kinderen ze willen. Dat ondermijnt niet enkel hun autonomie, maar heeft grote risico’s voor hun gezondheid en het welzijn van hun gezinnen. Immers, wie te jong, te vaak en te snel na elkaar zwanger wordt loopt een veel groter risico op complicaties die kunnen leiden tot moedersterfte of permanente handicaps. Deze verhogen op hun beurt de kans op kindsterfte en verdere verarming van gezinnen.

Vrouwen in Tanzania krijgen nu reeds gemiddeld 5 kinderen en de moedersterfte ligt er hoog. Meisjes huwen op jonge leeftijd en velen krijgen hun eerste kind nog voor hun achttiende. Tanzania heeft dan ook een erg jonge populatie, met maar liefst 44% van de bevolking jonger dan 15. Zonder toegang tot gezinsplanning zal de bevolking zich verdubbelen in de komende twintig jaar.

In juli bezocht parlementslid Roel Deseyn, vice-voorzitter van de Parlementairen voor de 2030 Agenda Tanzania met een internationale delegatie van parlementairen. De delegatie besprak er de problemen op het vlak van de gezondheid van moeders, seksualiteit van jongeren en de toegang tot gezinsplanning. Deseyn stelde toen vast dat Tanzaniaanse parlements- en regeringsleden wel degelijk met de problematiek begaan waren en de overheid de problemen ook erkende. De uitspraken van de president dreigen die steun evenwel te ondermijnen. NGOs die ijveren voor de rechten van vrouwen en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in Tanzania uitten alvast massaal hun verontwaardiging. Mogen we ook een duidelijk signaal van onze Minster van Ontwikkelingssamenwerking verwachten? 

Ondanks de vooruitgang op het vlak van veilig bevallen, sterven elke dag 830 vrouwen aan de complicaties van een zwangerschap of bevalling en moeten miljoenen vrouwen leven met langdurige gezondheidsproblemen als gevolg ervan. Fistels zijn één van de meest ernstige bevallingscomplicaties. Fistels kunnen leiden tot doodgeboortes, incontinentie, stigma, schaamte en sociale uitsluiting en in sommige gevallen het overlijden van de moeder. Er leven naar schatting 2 miljoen vrouwen met die aandoening. Reden genoeg om de problematiek onder de aandacht te brengen. 
​
In de aanloop naar Moederdag organiseerden de ‘Parlementairen voor de 2030 Agenda’ daarom een seminarie over de problematiek van onveilige bevallingen en fistels in het Zuiden. Dr. Shershah Syed, Pakistaans fistelchirurg en oprichter van het Koothi Goth vrouwenziekenhuis in Karachi was in het federaal parlement te gast en getuigde over zijn jarenlange ervaring in het bestrijden van fistels. “Fistels zijn het probleem van arme mensen. Welvarende vrouwen gaan naar private ziekenhuizen. Wie geen middelen heeft, bevalt vaak thuis met behulp van traditionele vroedvrouwen. Sommige vroedvrouwen missen de vaardigheden om alles in goede banen te leiden.”

Stigma maakt vrouwen onzichtbaar
Het blijkt erg moeilijk om vrouwen met fistels op te sporen, want het stigma is erg groot. “Wanneer vrouwen een fistel oplopen, worden zij vaak incontinent. Zij lekken urine en worden als onrein beschouwd. De fistels worden gezien als een straf van God, en dus worden deze vrouwen vaak van de buitenwereld verborgen gehouden. Dat maakt het zo moeilijk om de vrouwen met de aandoening te vinden om te behandelen.” De dokter heeft ervaring met het opzetten van kampen op het platteland. Vrouwen worden opgeroepen om naar het veldhospitaal te komen en zich te laten behandelen. Eens hersteld gaan deze vrouwen terug naar hun dorpen en vertellen het voort.

Vroege huwelijken één van de oorzaken
Onveilige bevallingen en fistels hangen nauw samen met tienerzwangerschappen, gekoppeld aan vroege huwelijken. Een meerderheid van de vrouwen in Pakistan huwt nog voor de leeftijd van 18. “Recent heeft één provincie het initiatief genomen om vroege huwelijken te verbieden, maar die beslissing vereist de goedkeuring door de Senaat en precies daar wringt het schoentje. De Senaat zal immers de Islamitische Raad van geestelijken consulteren en die verwerpen het voorstel”, verklaarde de Dokter. “Volgens de geestelijke leiders wordt een meisje ‘vrouw’ vanaf haar eerste menstruatie en bijgevolg verondersteld zo snel mogelijk te huwen.”

De overheid laat het na om gezinsplanning te promoten
Gezinsplanning, de beste manier om ongeplande en veelvuldige zwangerschappen te voorkomen, staan verschillende religieuze leiders niet toe. Hun invloed  is groot en veel mensen volgen hun advies. “Verschillende NGO’s voeren actief campagne om gezinsplanning te promoten maar dit zou eigenlijk de opdracht van de overheid moeten zijn”, stelt Dokter Shershah. Druk van buitenaf kan wél een verschil maken want de regering is bekommerd om haar internationaal imago.

Toch thuis bevallen, bij gebrek aan beter?
Wendy Marijnissen, fotografe die dokter Shershah’s werk in Karachi van nabij volgt, getuigt over de problematiek van onveilige bevallingen. Het contrast tussen bevallingen in de publieke ziekenhuizen en thuisbevallingen is erg groot. Het inkomen bepaalt de kwaliteit van de zorg. Wie weinig middelen heeft, belandt in drukke, overvolle zalen zonder enige vorm van privacy. Thuis gaat alles er veel rustiger en intiemer aan toe en zijn moeders en schoonmoeders actief betrokken op de bevalling van hun dochters. In dat opzicht begrijpt ze waarom sommige vrouwen verkiezen om thuis te bevallen.

'Fistels zijn een indicatie van de onbereikbaarheid van gezondheidssystemen'
Fistels is een aandoening van de armen omdat ze geen toegang hebben tot degelijke gezondheidssystemen, beklemtoonde Felipe Sere, expert volksgezondheid bij de NGO Memisa. Fistels en onveilige bevallingen vormen vooral in Sub-Saharaans Afrika een groot probleem: “Nieuwe gevallen van fistels zijn een indicatie dat gezondheidssystemen voor een deel van de bevolking te ver af liggen”. Hoewel een  keizersnede fistels kan vermijden, ligt een duurzaam antwoord in een holistische aanpak. "De promotie van een  keizersnede heeft geen zin als er geen personeel die operatie kan uitvoeren. Of als er simpelweg geen ziekentransport bestaat.”

Onderwijs voor meisjes maar ook het bestrijden van ondervoeding helpen dit soort aandoeningen te vermijden. Het voorkomt dat meisjes te jong huwen of zwanger worden en zorgen voor een goede lichamelijke groei,  waardoor meisjes en vrouwen minder risico’s lopen op complicaties. Daarnaast speelt ook de financiering van de gezondheidszorg een belangrijke rol. Collectieve ziekteverzekeringen kunnen er voor zorgen dat de kosten voor een bevalling betaalbaar zijn.

België kan nog meer doen
Levert de Belgische regering voldoende inspanningen voor veilige bevallingen en het voorkomen van fistels? Het antwoord is, volgens Sere, dubbel. Met ‘She Decides’ zijn seksuele en reproductieve gezondheid en rechten een prioriteit voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Maar het probleem van veilig bevallen en fistels blijft erg groot en meer middelen zijn vereist. In die zin zou België zich echt moeten engageren om de 0,7% van haar rijkdom uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking. Een holistische benadering impliceert dat er investeringen gebeuren ​in gezondheidssystemen en in basisgezondheidszorg met bijzondere aandacht voor die problematiek van veilig bevallen

Op 15 maart nam de Kamer van Volksvertegenwoordigers een resolutie aan over de promotie van gendergelijkheid en vrouwenemancipatie bij de uitvoering van de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling. De resolutie, een initiatief van kamerlid Fatma Pehlivan, roept de Belgische regering op om meer in te zetten op die thema’s. 

“We kunnen de epidemie onder controle krijgen tegen 2030, de einddatum van de universele Agenda voor Duurzame Ontwikkeling”. Het zijn niet onze woorden maar die van Inge Tack, Senior Advisor bij UNAIDS. Inge Tack lichtte in het parlement de wereldwijde ontwikkelingen van de aanpak van hiv toe. 

De federale ontwikkelingshulp voor gezondheid en reproductieve gezondheid stegen van €141 miljoen in 2015 naar €146 miljoen  in 2016. De middelen blijven ver onder het niveau van 2014.  Toen werd nog €164 miljoen aan deze sectoren besteed. De totale uitgaven van het Directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD) stegen met 11,8% in 2016. Verhoudingsgewijs investeert de federale regering dus minder middelen in ontwikkelingshulp voor gezondheid en reproductieve gezondheid. Het relatieve aandeel voor deze sectoren, zakte van 14% in 2015 naar 12,7%  in 2016. Deze resultaten licht Sensoa toe in een analyse van de federale ontwikkelingshulp voor gezondheid en reproductieve gezondheid. 

Samen met andere leden van de Werkgroep SRHR van Be Cause Health ontwikkelde Sensoa drie infofiches en infografieken over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) opgehangen aan de thema’s jongeren, gender en de integratie van hiv en SRGR.

De infofiches geven een overzicht van de laatste feiten en cijfers en bevatten concrete aanbevelingen en richtlijnen voor de stakeholders van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Dankzij de fiches wordt de kennis van de Belgische ontwikkelingsstakeholders zoals diplomaten, medewerkers van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap en vertegenwoordigers van ngo’s bijgespijkerd en kunnen ze beter noden en goede praktijkvoorbeelden identificeren. Met dit initiatief wil de Werkgroep SRGR Belgische ontwikkelingsstakeholders aansporen om meer aandacht te besteden aan jongeren, gender en de integratie tussen hiv en SRGR in ontwikkelingsprogramma’s en -beleid. 

Tijdens een She Decides-bezoek aan Benin en Senegal kondigde Vicepremier en Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo aan de Belgische steun voor het VN Bevolkingsfonds UNFPA te verhogen en de International Planned Parenthood Federation (IPPF) te steunen.