België plaatste seksuele en reproductieve rechten van meisjes en vrouwen in de kijker tijdens de ‘Europese Duurzaamheidsweek’ in Berlijn, juni 2019. Sensoa nam deel aan een panel met de Marokkaanse documentairemaker Mohammed Nabil en mensenrechtenactiviste Katrin Erlingsen van de NGO Deutsche Stiftung Weltvölkerung. 

De VN Commissie voor Bevolking en Ontwikkeling nam unaniem een Politieke Verklaring aan waarin ze het belang van het Caïro Actieprogramma voor Bevolking en Ontwikkeling (ICPD) herbevestigen. Dit belangrijke internationale referentiedocument voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten viert dit jaar zijn 25e verjaardag. 

Ondanks de vooruitgang op het vlak van veilig bevallen, sterven elke dag 830 vrouwen aan de complicaties van een zwangerschap of bevalling en moeten miljoenen vrouwen leven met langdurige gezondheidsproblemen als gevolg ervan. Fistels zijn één van de meest ernstige bevallingscomplicaties. Fistels kunnen leiden tot doodgeboortes, incontinentie, stigma, schaamte en sociale uitsluiting en in sommige gevallen het overlijden van de moeder. Er leven naar schatting 2 miljoen vrouwen met die aandoening. Reden genoeg om de problematiek onder de aandacht te brengen. 
​
In de aanloop naar Moederdag organiseerden de ‘Parlementairen voor de 2030 Agenda’ daarom een seminarie over de problematiek van onveilige bevallingen en fistels in het Zuiden. Dr. Shershah Syed, Pakistaans fistelchirurg en oprichter van het Koothi Goth vrouwenziekenhuis in Karachi was in het federaal parlement te gast en getuigde over zijn jarenlange ervaring in het bestrijden van fistels. “Fistels zijn het probleem van arme mensen. Welvarende vrouwen gaan naar private ziekenhuizen. Wie geen middelen heeft, bevalt vaak thuis met behulp van traditionele vroedvrouwen. Sommige vroedvrouwen missen de vaardigheden om alles in goede banen te leiden.”

Stigma maakt vrouwen onzichtbaar
Het blijkt erg moeilijk om vrouwen met fistels op te sporen, want het stigma is erg groot. “Wanneer vrouwen een fistel oplopen, worden zij vaak incontinent. Zij lekken urine en worden als onrein beschouwd. De fistels worden gezien als een straf van God, en dus worden deze vrouwen vaak van de buitenwereld verborgen gehouden. Dat maakt het zo moeilijk om de vrouwen met de aandoening te vinden om te behandelen.” De dokter heeft ervaring met het opzetten van kampen op het platteland. Vrouwen worden opgeroepen om naar het veldhospitaal te komen en zich te laten behandelen. Eens hersteld gaan deze vrouwen terug naar hun dorpen en vertellen het voort.

Vroege huwelijken één van de oorzaken
Onveilige bevallingen en fistels hangen nauw samen met tienerzwangerschappen, gekoppeld aan vroege huwelijken. Een meerderheid van de vrouwen in Pakistan huwt nog voor de leeftijd van 18. “Recent heeft één provincie het initiatief genomen om vroege huwelijken te verbieden, maar die beslissing vereist de goedkeuring door de Senaat en precies daar wringt het schoentje. De Senaat zal immers de Islamitische Raad van geestelijken consulteren en die verwerpen het voorstel”, verklaarde de Dokter. “Volgens de geestelijke leiders wordt een meisje ‘vrouw’ vanaf haar eerste menstruatie en bijgevolg verondersteld zo snel mogelijk te huwen.”

De overheid laat het na om gezinsplanning te promoten
Gezinsplanning, de beste manier om ongeplande en veelvuldige zwangerschappen te voorkomen, staan verschillende religieuze leiders niet toe. Hun invloed  is groot en veel mensen volgen hun advies. “Verschillende NGO’s voeren actief campagne om gezinsplanning te promoten maar dit zou eigenlijk de opdracht van de overheid moeten zijn”, stelt Dokter Shershah. Druk van buitenaf kan wél een verschil maken want de regering is bekommerd om haar internationaal imago.

Toch thuis bevallen, bij gebrek aan beter?
Wendy Marijnissen, fotografe die dokter Shershah’s werk in Karachi van nabij volgt, getuigt over de problematiek van onveilige bevallingen. Het contrast tussen bevallingen in de publieke ziekenhuizen en thuisbevallingen is erg groot. Het inkomen bepaalt de kwaliteit van de zorg. Wie weinig middelen heeft, belandt in drukke, overvolle zalen zonder enige vorm van privacy. Thuis gaat alles er veel rustiger en intiemer aan toe en zijn moeders en schoonmoeders actief betrokken op de bevalling van hun dochters. In dat opzicht begrijpt ze waarom sommige vrouwen verkiezen om thuis te bevallen.

'Fistels zijn een indicatie van de onbereikbaarheid van gezondheidssystemen'
Fistels is een aandoening van de armen omdat ze geen toegang hebben tot degelijke gezondheidssystemen, beklemtoonde Felipe Sere, expert volksgezondheid bij de NGO Memisa. Fistels en onveilige bevallingen vormen vooral in Sub-Saharaans Afrika een groot probleem: “Nieuwe gevallen van fistels zijn een indicatie dat gezondheidssystemen voor een deel van de bevolking te ver af liggen”. Hoewel een  keizersnede fistels kan vermijden, ligt een duurzaam antwoord in een holistische aanpak. "De promotie van een  keizersnede heeft geen zin als er geen personeel die operatie kan uitvoeren. Of als er simpelweg geen ziekentransport bestaat.”

Onderwijs voor meisjes maar ook het bestrijden van ondervoeding helpen dit soort aandoeningen te vermijden. Het voorkomt dat meisjes te jong huwen of zwanger worden en zorgen voor een goede lichamelijke groei,  waardoor meisjes en vrouwen minder risico’s lopen op complicaties. Daarnaast speelt ook de financiering van de gezondheidszorg een belangrijke rol. Collectieve ziekteverzekeringen kunnen er voor zorgen dat de kosten voor een bevalling betaalbaar zijn.

België kan nog meer doen
Levert de Belgische regering voldoende inspanningen voor veilige bevallingen en het voorkomen van fistels? Het antwoord is, volgens Sere, dubbel. Met ‘She Decides’ zijn seksuele en reproductieve gezondheid en rechten een prioriteit voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Maar het probleem van veilig bevallen en fistels blijft erg groot en meer middelen zijn vereist. In die zin zou België zich echt moeten engageren om de 0,7% van haar rijkdom uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking. Een holistische benadering impliceert dat er investeringen gebeuren ​in gezondheidssystemen en in basisgezondheidszorg met bijzondere aandacht voor die problematiek van veilig bevallen

De 62e sessie van de Commissie over de Status van de Vrouw (CSW) werd op 23 maart afgerond na een intense week van onderhandelingen. De CSW is het belangrijkste intergouvernementeel orgaan dat zich toelegt op de promotie van gendergelijkheid en de emancipatie van vrouwen. Observatoren zijn van oordeel dat dit één van de meest succesvolle commissies was van de afgelopen jaren, zowel wat betreft het proces als de uitkomst. Deze sessie had als focus de uitdagingen en opportuniteiten voor de realisatie van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen en meisjes op het platteland, een bevolkingsgroep die al te vaak vergeten wordt en behoort tot zij die het meest achtergesteld blijven. 

Op 15 maart nam de Kamer van Volksvertegenwoordigers een resolutie aan over de promotie van gendergelijkheid en vrouwenemancipatie bij de uitvoering van de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling. De resolutie, een initiatief van kamerlid Fatma Pehlivan, roept de Belgische regering op om meer in te zetten op die thema’s. 

In 2015 engageerden alle wereldleiders zich om tegen 2030 werk te maken van ‘Universal Health Coverage’ of de universele dekking van de gezondheidszorg. Dat betekent een wereld waarin alle mensen toegang hebben tot kwalitatieve gezondheidsinformatie en -diensten zonder dat ze daar financieel onder lijden. We zijn nog ver van die doelstelling verwijderd. De helft van de wereldbevolking heeft vandaag nog géén toegang tot alle essentiële informatie en diensten. 

Vice-premier en Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo maakte bekend dat België €10 miljoen zal bijdragen aan het She Decides Global Fundraising Initiative. Dit initiatief moet de terugval in ontwikkelingssteun voor gezinsplanning opvangen. De internationale steun voor gezinsplanning staat onder druk door de herinvoering van de zogenaamde 'Global Gag Rule' onder de Trump-Pence administratie. Die regel maakt dat organisaties die anticonceptie aanbieden en ook informatie verschaffen of doorverwijzen naar abortusdiensten niet langer kunnen rekenen op Amerikaans ontwikkelingsgeld. Door de regel komt 600 miljoen euro aan middelen voor gezinsplanning op de helling te staan. En dat terwijl het Zuiden nu reeds kampt met een groot gebrek aan gezinsplanningsdiensten en anticonceptie. 225 miljoen vrouwen willen een zwangerschap voorkomen of uitstellen maar ontbreken de toegang tot moderne vormen van anticonceptie. Universele toegang tot gezinsplanning is één van fundamentele targets voor de realisatie van gendergelijkheid binnen de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling van de Verenigde Naties.
​
Naast België zullen ook andere landen hun steun betuigen aan vrouwen wereldwijd op de ‘She Decides’ conferentie die op 2 maart in Brussel georganiseerd wordt. 17 landen sloten zich ondertussen reeds aan bij het Global Fundraising Initiative, waaronder Luxemburg, Finland, Zweden, Denemarken en Canada.

Vice-Premier en Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo organiseert op 2 maart een internationale conferentie over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van vrouwen. De conferentie 'She Decides' maakt deel uit van het ‘She Decides Global Fundraising Initiative’, dat door Nederlands Minister van Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liliane Ploumen werd gelanceerd na de herinvoering van de Mexico City Policy of zogenaamde ‘Global Gag Rule’ door de Amerikaanse President Donald Trump. 

België heeft een nieuwe genderstrategie en een nieuw genderactieplan. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) vormt één van de vier prioriteiten van de nieuwe strategie. Ook educatie en de strijd tegen gender gerelateerd geweld, inclusief geweld ten aanzien van holebi’s en transgenders vormen een belangrijke prioriteit.