België plaatste seksuele en reproductieve rechten van meisjes en vrouwen in de kijker tijdens de ‘Europese Duurzaamheidsweek’ in Berlijn, juni 2019. Sensoa nam deel aan een panel met de Marokkaanse documentairemaker Mohammed Nabil en mensenrechtenactiviste Katrin Erlingsen van de NGO Deutsche Stiftung Weltvölkerung. 

“België is vastbesloten om een wereld te bouwen waarin niemand, geen enkel kind, geen enkele jongere, geen enkel meisje of  vrouw achterblijft.” Dit waren de slotwoorden van België op de 52e sessie van de Commissie voor Bevolking en Ontwikkeling, 1-5 april 2019. Hiermee sprak België zijn engagement uit voor de volledige uitvoering van het Caïro Actieprogramma voor Bevolking en Ontwikkeling (ICPD). 

De VN Commissie voor Bevolking en Ontwikkeling nam unaniem een Politieke Verklaring aan waarin ze het belang van het Caïro Actieprogramma voor Bevolking en Ontwikkeling (ICPD) herbevestigen. Dit belangrijke internationale referentiedocument voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten viert dit jaar zijn 25e verjaardag. 

Van een omslag van het beleid is nog geen sprake, zo stelt Perspective 2030, de Belgische coalitie van NGOs die ijveren voor en toezien op de realisatie van de 2030 Agenda waarvan ook Sensoa deel uitmaakt. De coalitie publiceert een kritisch rapport dat het bilan opmaakt van de Belgische inspanningen sinds de ondertekening van de agenda in 2015.
Politieke keuzes maken
Als België en de deelstaatregeringen werk willen maken van duurzame ontwikkeling, moeten ze een versnelling hoger schakelen en politieke keuzes maken, zo stelt de coalitie. Dat is hoogstnoodzakelijk als we de behoeften van de huidige generaties willen vervullen zonder die van de toekomstige te hypothekeren. Zo moet de overheid hernieuwbare energie aanmoedigen, banken ontmoedigen om te investeren in fossiele energie en andere schadelijke projecten, niet-duurzame palmolie aan banden leggen, gendergelijkheid bewerkstelligen, enzovoort. De overheid focust nog te veel op losse initiatieven en te weinig op fundamentele aanpassingen van het beleid.

Voorstellen voorwaarts
De coalitie vraagt daarom een daadkrachtig en omvattend antwoord op alle uitdagingen, en reikt daartoe ook zelf concrete voorstellen aan. Het bilan en de aanbevelingen voor het realiseren van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen staan gebundeld in het rapport 'Mind the Gap'. Het rapport moet als duurzaamheidschecklist dienen voor de volgende regering.

Iedereen recht op een goede gezondheid
Op het vlak van gezondheid vragen de NGOs dat België zich internationaal inspant om de ongelijke toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg weg te werken door solidaire financieringsmechanismen te versterken, te investeren in gezondheidspersoneel, de privatisering van zorg te vermijden die ten koste gaat van de kwaliteit en betaalbaarheid, en de publieke doelstelling van gezondheid in handelsovereenkomsten te bewaken. België wordt ook gevraagd om een inhaalbeweging te realiseren in de ontwikkelingssteun voor gezondheid, inclusief seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in het Globale Zuiden, en te ijveren voor de aandacht voor gezondheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten binnen de Europese ontwikkelingssamenwerking. 

Donderdag 28 februari, Brussel, federaal parlement werd het rapport ‘The State of African Women’ gepresenteerd en dit in de aanloop naar Internationale Vrouwendag. Gina Wharton, beleidsmedewerkster bij IPPF European Network presenteerde het onderzoeksrapport van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, dat ontwikkeld werd als onderdeel van 'Right by Her', een groter sensibiliseringsproject rond vrouwenrechten in Afrika. Het onderzoeksrapport brengt de realisaties maar ook de ‘gaps’ in de ratificatie en implementatie van het Maputo Protocol door Afrikaanse staten in kaart. Dat protocol is het wettelijk bindend instrument waarin de rechten van Afrikaanse vrouwen door de lidstaten van de Afrikaanse Unie werden vastgelegd. 

In 2019 zit België de zogenaamde UNAIDS consituency voor, samen met Portugal, Luxemburg en Nederland in het Programme Coordination Board of PCB van UNAIDS, het bestuursorgaan van het VN programma over hiv. De UNAIDS PCB bepaalt de grote lijnen en de prioriteiten van UNAIDS en beslist over de planning en implementatie van de organisatie. Uitdagingen die op het niveau van het bestuursorgaan kunnen bediscussieerd worden zijn bijvoorbeeld hoe blijvende internationale steun kan verzekerd worden voor de aanpak van hiv, maar kunnen ook gaan over de impact van het beleid van grote donorlanden op de hiv aanpak, denk maar aan de negatieve weerslag op geïntegreerde seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten en hiv diensten in het Zuiden als gevolg van  de herinvoering van de Mexico City Policy (Global Gag Rule) door de VS. 

Overbevolking is volgens hoogleraar bio ethiek Peter Singer (DM, 7 juli)  een taboe geworden “door een bizarre coalitie van enerzijds het Vaticaan, dat altijd al tegen anticonceptie en geboorte­beperking is geweest, en anderzijds radicale feministen, die voorrang gaven aan de vrijheid van de vrouw om zelf uit te maken hoeveel kinderen ze krijgt.” Ik verslikte me in mijn koffie. Peter Singer kan bezwaarlijk een tegenstander van vrouwenrechten genoemd worden. En inderdaad, onmiddellijk daarop stelde de hoogleraar dat die feministen “een punt hadden, namelijk dat gezins­planning een recht is van de vrouw.” ”Maar”, zo ging hij verder, “op collectief niveau leidt dit tot problemen die ze vergeten mee te nemen in hun afweging, namelijk dat een toename van het aantal jonge kinderen ook zorgt voor de noodzaak van meer scholen, ziekenhuizen, banen en ga zo maar door”. Werkelijk, zouden feministen dat vergeten zijn? ​

Door de organisatie van een High-Level Panel op de Europese Ontwikkelingsdagen of 'EDD' vroeg België aandacht voor de noden van adolescenten. 

6 juni, Brussel. "Het is makkelijker om een onveilige abortus te krijgen dan anticonceptie", getuigde de Young EDD leader Archane Phonsina over de uitdagingen voor jonge vrouwen in de DR Congo. Phonsina verloor één van haar beste vriendinnen aan een onveilige abortus en is in haar land één van de grootste voorvechtsters voor de toegang van adolescenten tot gezinsplanning en veilige abortus. "Er rust een stigma op het praten over gezinsplanning; veel meisjes ondergaan minsten twee onveilige abortussen tijdens hun leven", legde ze uit. 
​
De moeilijkheden die Phonsina en haar leeftijdsgenoten ondervinden, vormen geen uitzondering. Adolescenten in Burkina Faso lopen tegen precies dezelfde problemen aan als vrouwen in de DR Congo, bevestigde Nicolas Meda, de Burkinese Minister van Gezondheid. 65% van de bevolking is er jonger dan 25 en heeft beperkte toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsinformatie en diensten. Er rusten taboes op het praten over SRGR en menstruatie, het gezondheidssysteem is zwak en enkel een handvol gezondheidscentra over het hele land verschaffen jeugdvriendelijke diensten. 

Ook Ian Askew, Directeur van het Departement Reproductieve gezondheid en Onderzoek van de WHO ging dieper in op de obstakels die jongeren ervaren om toegang te krijgen tot seksuele gezondheidsdiensten. De centra zijn moeilijk bereikbaar en enkel geopend tijdens de schooluren. De diensten kunnen ook erg kostelijk zijn. En dan is er natuurlijk het sociopolitieke klimaat waarin de seksuele gezondheidsdiensten opereren. Dat klimaat bepaalt of adolescenten al dan niet welkom zijn. 

België's Vice Premier en Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo gaf toe dat er een enorme financieringskloof bestaat wat SRGR betreft. Zo heeft de 'Global Gag Rule' ingehakt op de middelen van organisaties die fantastisch werk verrichten op het terrein, stelde hij. "Het gaat niet allemaal over geld, maar het gaat toch écht wel over geld", bevestigde hij. "De financiering is een sleutelelement in de hele discussie". Hij benadrukt ook het belang om nationale politieke en lokale religieuze leiders te engageren die zich uitspreken over het belang van SRGR, en het belang om in een dialoog te gaan met (lokale) leiders over gezinsplanning. 

De Vice Directeur-Generaal voor Internationale Samenwerking en Ontwikkeling van de Europese Commissie, Marjeta Jager, deelde de bezorgdheden wat betreft de financieringskloof voor SRGR en bevestigde dat de Europese Commissie zich zal blijven engageren om de toegang van meisjes en vrouwen tot SRGR te verzekeren. Marjeta Jager wees erop dat de Europese Commissie in 2017 €470 miljoen uitgaf aan reproductieve gezondheid en aan moeder-, pasgeboren en kindzorg. 

Het High-Level Panel werd georganiseerd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en BeCause Health, het Belgische platform voor internationale gezondheid waarvan Sensoa een actief lid is. 
​
Bekijk het debat
Kijk hier voor andere EDD2018 highlights
​

Ondanks de vooruitgang op het vlak van veilig bevallen, sterven elke dag 830 vrouwen aan de complicaties van een zwangerschap of bevalling en moeten miljoenen vrouwen leven met langdurige gezondheidsproblemen als gevolg ervan. Fistels zijn één van de meest ernstige bevallingscomplicaties. Fistels kunnen leiden tot doodgeboortes, incontinentie, stigma, schaamte en sociale uitsluiting en in sommige gevallen het overlijden van de moeder. Er leven naar schatting 2 miljoen vrouwen met die aandoening. Reden genoeg om de problematiek onder de aandacht te brengen. 
​
In de aanloop naar Moederdag organiseerden de ‘Parlementairen voor de 2030 Agenda’ daarom een seminarie over de problematiek van onveilige bevallingen en fistels in het Zuiden. Dr. Shershah Syed, Pakistaans fistelchirurg en oprichter van het Koothi Goth vrouwenziekenhuis in Karachi was in het federaal parlement te gast en getuigde over zijn jarenlange ervaring in het bestrijden van fistels. “Fistels zijn het probleem van arme mensen. Welvarende vrouwen gaan naar private ziekenhuizen. Wie geen middelen heeft, bevalt vaak thuis met behulp van traditionele vroedvrouwen. Sommige vroedvrouwen missen de vaardigheden om alles in goede banen te leiden.”

Stigma maakt vrouwen onzichtbaar
Het blijkt erg moeilijk om vrouwen met fistels op te sporen, want het stigma is erg groot. “Wanneer vrouwen een fistel oplopen, worden zij vaak incontinent. Zij lekken urine en worden als onrein beschouwd. De fistels worden gezien als een straf van God, en dus worden deze vrouwen vaak van de buitenwereld verborgen gehouden. Dat maakt het zo moeilijk om de vrouwen met de aandoening te vinden om te behandelen.” De dokter heeft ervaring met het opzetten van kampen op het platteland. Vrouwen worden opgeroepen om naar het veldhospitaal te komen en zich te laten behandelen. Eens hersteld gaan deze vrouwen terug naar hun dorpen en vertellen het voort.

Vroege huwelijken één van de oorzaken
Onveilige bevallingen en fistels hangen nauw samen met tienerzwangerschappen, gekoppeld aan vroege huwelijken. Een meerderheid van de vrouwen in Pakistan huwt nog voor de leeftijd van 18. “Recent heeft één provincie het initiatief genomen om vroege huwelijken te verbieden, maar die beslissing vereist de goedkeuring door de Senaat en precies daar wringt het schoentje. De Senaat zal immers de Islamitische Raad van geestelijken consulteren en die verwerpen het voorstel”, verklaarde de Dokter. “Volgens de geestelijke leiders wordt een meisje ‘vrouw’ vanaf haar eerste menstruatie en bijgevolg verondersteld zo snel mogelijk te huwen.”

De overheid laat het na om gezinsplanning te promoten
Gezinsplanning, de beste manier om ongeplande en veelvuldige zwangerschappen te voorkomen, staan verschillende religieuze leiders niet toe. Hun invloed  is groot en veel mensen volgen hun advies. “Verschillende NGO’s voeren actief campagne om gezinsplanning te promoten maar dit zou eigenlijk de opdracht van de overheid moeten zijn”, stelt Dokter Shershah. Druk van buitenaf kan wél een verschil maken want de regering is bekommerd om haar internationaal imago.

Toch thuis bevallen, bij gebrek aan beter?
Wendy Marijnissen, fotografe die dokter Shershah’s werk in Karachi van nabij volgt, getuigt over de problematiek van onveilige bevallingen. Het contrast tussen bevallingen in de publieke ziekenhuizen en thuisbevallingen is erg groot. Het inkomen bepaalt de kwaliteit van de zorg. Wie weinig middelen heeft, belandt in drukke, overvolle zalen zonder enige vorm van privacy. Thuis gaat alles er veel rustiger en intiemer aan toe en zijn moeders en schoonmoeders actief betrokken op de bevalling van hun dochters. In dat opzicht begrijpt ze waarom sommige vrouwen verkiezen om thuis te bevallen.

'Fistels zijn een indicatie van de onbereikbaarheid van gezondheidssystemen'
Fistels is een aandoening van de armen omdat ze geen toegang hebben tot degelijke gezondheidssystemen, beklemtoonde Felipe Sere, expert volksgezondheid bij de NGO Memisa. Fistels en onveilige bevallingen vormen vooral in Sub-Saharaans Afrika een groot probleem: “Nieuwe gevallen van fistels zijn een indicatie dat gezondheidssystemen voor een deel van de bevolking te ver af liggen”. Hoewel een  keizersnede fistels kan vermijden, ligt een duurzaam antwoord in een holistische aanpak. "De promotie van een  keizersnede heeft geen zin als er geen personeel die operatie kan uitvoeren. Of als er simpelweg geen ziekentransport bestaat.”

Onderwijs voor meisjes maar ook het bestrijden van ondervoeding helpen dit soort aandoeningen te vermijden. Het voorkomt dat meisjes te jong huwen of zwanger worden en zorgen voor een goede lichamelijke groei,  waardoor meisjes en vrouwen minder risico’s lopen op complicaties. Daarnaast speelt ook de financiering van de gezondheidszorg een belangrijke rol. Collectieve ziekteverzekeringen kunnen er voor zorgen dat de kosten voor een bevalling betaalbaar zijn.

België kan nog meer doen
Levert de Belgische regering voldoende inspanningen voor veilige bevallingen en het voorkomen van fistels? Het antwoord is, volgens Sere, dubbel. Met ‘She Decides’ zijn seksuele en reproductieve gezondheid en rechten een prioriteit voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Maar het probleem van veilig bevallen en fistels blijft erg groot en meer middelen zijn vereist. In die zin zou België zich echt moeten engageren om de 0,7% van haar rijkdom uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking. Een holistische benadering impliceert dat er investeringen gebeuren ​in gezondheidssystemen en in basisgezondheidszorg met bijzondere aandacht voor die problematiek van veilig bevallen