Dagenlange prostesten volgen op de verstrenging van de abortuswetgeving in Polen op 27 januari. Deze wetgeving verbiedt vrouwen om een zwangerschap af te breken, ook in het geval dat hun foetus afwijkingen vertoont. Dokters en zorgverleners die vrouwen en hun partners hier toch toe bijstaan riskeren vanaf nu tot 3 jaar cel.

​Recht en Rechtvaardigheid (PiS), de regerende partij, probeerde eerder deze verstrenging door te duwen. Reeds in 2016 en 2018 legde ze de wet in het parlement voor, maar stootte telkens op enorme volksprotesten. Door de oprichting van het Grondwettelijk Hof en de systematische vervanging van gematigde rechters door conservatieve rechters, kon de PiS de verstrenging nu toch doorvoeren.

Nieuw aangesteld Amerikaans president Joe Biden maakt schoon schip na 4 jaar Trump. De VS heeft zich terug achter het Parijs-klimaatsakkoord geschaard, zal niet uit de Wereldgezondheidsorganisatie stappen en zal opnieuw UNFPA, het bevolkingsagentschap van de Verenigde Naties financieren.

Boven al deze ‘executive orders’, heeft Biden ook de Mexico City Policy of de Global Gag Rule terug ingetrokken. Dit beleid, dat Amerikaanse hulp verbiedt aan buitenlandse organisaties die doorverwijzen naar centra die abortus aanbieden of abortus als een optie bespreken, werd achtereenvolgens door republikeinse presidenten ingesteld en ingetrokken door democratische presidenten. Een knipperlichtrelatie, maar dan één waar het licht jaren op rood of groen staat, met alle gevolgen voor het terrein. 

De toegang tot abortuszorg verschilt van land tot land. In het algemeen zullen vrouwen en meisjes geconfronteerd worden met aanzienlijke beperkingen in de veilige én tijdige toegang tot essentiële seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten, en in het bijzonder tijdige abortuszorg, post-abortuszorg en noodanticonceptie.

Dergelijke beperkingen hebben onevenredig veel invloed op personen die behoren tot gemarginaliseerde groepen, waaronder vrouwen die in armoede leven, vrouwen met een beperking, etnisch-culturele minderheden, migranten, vrouwen zonder papieren, adolescenten en vrouwen die risico lopen het slachtoffer te worden van huiselijk en seksueel geweld. 

In België proberen de abortuscentra en de centra voor gezinsplanning de toegang tot een veilige abortus zo goed mogelijk te garanderen. In vele landen staat de toegang tot abortus en andere seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten echter onder druk. Het merendeel van het globale gezondheidzorgpersoneel bestaat uit vrouwen. Zij worden overal nu grotendeels ingezet om de corona-pandemie te bestrijden en lopen tegelijkertijd het grootste risico om het virus op te lopen. Hierdoor zal essentieel personeel, dat normaal in de reproductieve zorg werkt, niet langer beschikbaar zijn. Dit tekort aan medisch geschoold personeel die seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten kunnen aanbieden kan zo de wachttijden voor patiënten in nood verlengen. Op plaatsen waar er reeds een tekort is aan zorgverstrekkers zal dit de medische zorg extreem onder druk zetten, zeker wanneer die zorg door de autoriteiten geklasseerd wordt als 'niet dringend'. 

Niet alleen wordt gezondheidspersoneel anders ingezet, ook de financiering van anticonceptie en abortuszorg wordt in bepaalde landen geheroriënteerd naar de strijd tegen CoVid-19. De hiv-epidemie leert ons echter dat de financiering voor dit soort epidemieën niet onttrokken mag worden aan bestaande diensten, zodat de continuïteit van de zorg gegarandeerd wordt en opdat mensen hun gezondheid én andere rechten niet ondermijnd worden.

Marie Stopes International, een belangrijke aanbieder van gezinsplanning en veilige abortuszorg in het Zuiden schat dat de terugval in reproductieve gezondheidsdiensten kan leiden tot maar liefst 3 miljoen extra ongeplande zwangerschappen, 2,7 miljoen onveilige abortussen en 11.000 zwangerschap-gerelateerde sterfgevallen.

Over de hele wereld zien we plotselinge en ingrijpende beperkingen op democratische vrijheden. Onze bewegingen worden steeds meer gecontroleerd. Openbare bijeenkomsten zijn verboden; de noodtoestand wordt afgekondigd; wetgevingsdebatten worden uitgesteld en de werking van parlementen wordt in bepaalde landen opgeschort of hun controlerende rol wordt sterk ingeperkt ten voordele van de uitvoerende macht. Wereldwijd voeren overheden de digitale bewaking op.

​In Europa bijvoorbeeld, kende de Hongaarse premier Viktor Orbán zich dictatoriale bevoegdheden toe om wetten voor onbepaalde tijd te negeren en verkiezingen en referenda op te schorten. In Israël vaardigde premier Benjamin Netanyahu een nooddecreet uit dat verhindert dat het parlement bijeenkomt, in wat de krant Haaretz een 'corona-coup' doopte.  Experts wijzen nu al op de toenemende druk op de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen en meisjes, overal ter wereld. 

Het recht van vrouwen op een veilige abortus moet door alle landen gegarandeerd worden. Toch blijkt uit een recente studie van de International Planned Parenthood Federation (IPPF) dat er in verschillende Europese en Centraal-Aziatische landen nog te veel barrières worden opgetrokken door wetgevers, ambtenaren en zorgverstrekkers.
​
​In België is het recht op abortus een brandend actueel thema. Nieuwe cijfers verzameld door de abortus-evaluatiecommissie tussen 2011 en 2018 lekten recent en liggen ter bespreking in de Kamer. Het thema bepaalt zelfs in zekere mate hoe de federale regering eruit zou kunnen zien. De nieuwe wet zou onze Belgische termijn voor zwangerschapsafbreking van 12 weken tot 18 weken verlengen. Geen beter moment om  de vergelijking te maken met andere Europese landen. 

De VN-Veiligheidsraad nam een afgezwakte resolutie aan over de strijd tegen seksueel geweld in conflict. Verwijzingen naar seksuele en reproductieve gezondheidszorg voor slachtoffers van verkrachting en geweld verdwenen uit de tekst op vraag van de Amerikanen.

De Trump-administratie ondermijnt systematisch de consensus over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. De Trump-administratie is beducht voor elke mogelijke verwijzing naar abortus. Bij zijn aantreden voerde de administratie opnieuw de Mexico City Policy in waardoor Amerikaanse ontwikkelingssteun verbiedt aan organisaties die informatie over abortus aanbieden of daarvoor naar andere organisaties doorverwijzen, ook in landen waar abortus legaal is.  

Eind maart organiseerde de  Amerikaanse organisatie ‘International Organization for the Family’ (IOF) samen met de organisaties ProVita en CitizenGo het 5e Wereldcongres voor families in de Italiaanse stad Verona. Op dit congres ontmoeten anti-choice organisaties organisaties die tegen keuzevrijheid op het vlak van relaties, seksualiteit en gezinsplanning zijn.  

Donderdag 28 februari, Brussel, federaal parlement werd het rapport ‘The State of African Women’ gepresenteerd en dit in de aanloop naar Internationale Vrouwendag. Gina Wharton, beleidsmedewerkster bij IPPF European Network presenteerde het onderzoeksrapport van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, dat ontwikkeld werd als onderdeel van 'Right by Her', een groter sensibiliseringsproject rond vrouwenrechten in Afrika. Het onderzoeksrapport brengt de realisaties maar ook de ‘gaps’ in de ratificatie en implementatie van het Maputo Protocol door Afrikaanse staten in kaart. Dat protocol is het wettelijk bindend instrument waarin de rechten van Afrikaanse vrouwen door de lidstaten van de Afrikaanse Unie werden vastgelegd. 

Door de organisatie van een High-Level Panel op de Europese Ontwikkelingsdagen of 'EDD' vroeg België aandacht voor de noden van adolescenten. 

6 juni, Brussel. "Het is makkelijker om een onveilige abortus te krijgen dan anticonceptie", getuigde de Young EDD leader Archane Phonsina over de uitdagingen voor jonge vrouwen in de DR Congo. Phonsina verloor één van haar beste vriendinnen aan een onveilige abortus en is in haar land één van de grootste voorvechtsters voor de toegang van adolescenten tot gezinsplanning en veilige abortus. "Er rust een stigma op het praten over gezinsplanning; veel meisjes ondergaan minsten twee onveilige abortussen tijdens hun leven", legde ze uit. 
​
De moeilijkheden die Phonsina en haar leeftijdsgenoten ondervinden, vormen geen uitzondering. Adolescenten in Burkina Faso lopen tegen precies dezelfde problemen aan als vrouwen in de DR Congo, bevestigde Nicolas Meda, de Burkinese Minister van Gezondheid. 65% van de bevolking is er jonger dan 25 en heeft beperkte toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsinformatie en diensten. Er rusten taboes op het praten over SRGR en menstruatie, het gezondheidssysteem is zwak en enkel een handvol gezondheidscentra over het hele land verschaffen jeugdvriendelijke diensten. 

Ook Ian Askew, Directeur van het Departement Reproductieve gezondheid en Onderzoek van de WHO ging dieper in op de obstakels die jongeren ervaren om toegang te krijgen tot seksuele gezondheidsdiensten. De centra zijn moeilijk bereikbaar en enkel geopend tijdens de schooluren. De diensten kunnen ook erg kostelijk zijn. En dan is er natuurlijk het sociopolitieke klimaat waarin de seksuele gezondheidsdiensten opereren. Dat klimaat bepaalt of adolescenten al dan niet welkom zijn. 

België's Vice Premier en Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo gaf toe dat er een enorme financieringskloof bestaat wat SRGR betreft. Zo heeft de 'Global Gag Rule' ingehakt op de middelen van organisaties die fantastisch werk verrichten op het terrein, stelde hij. "Het gaat niet allemaal over geld, maar het gaat toch écht wel over geld", bevestigde hij. "De financiering is een sleutelelement in de hele discussie". Hij benadrukt ook het belang om nationale politieke en lokale religieuze leiders te engageren die zich uitspreken over het belang van SRGR, en het belang om in een dialoog te gaan met (lokale) leiders over gezinsplanning. 

De Vice Directeur-Generaal voor Internationale Samenwerking en Ontwikkeling van de Europese Commissie, Marjeta Jager, deelde de bezorgdheden wat betreft de financieringskloof voor SRGR en bevestigde dat de Europese Commissie zich zal blijven engageren om de toegang van meisjes en vrouwen tot SRGR te verzekeren. Marjeta Jager wees erop dat de Europese Commissie in 2017 €470 miljoen uitgaf aan reproductieve gezondheid en aan moeder-, pasgeboren en kindzorg. 

Het High-Level Panel werd georganiseerd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en BeCause Health, het Belgische platform voor internationale gezondheid waarvan Sensoa een actief lid is. 
​
Bekijk het debat
Kijk hier voor andere EDD2018 highlights
​

Lidorganisaties van de International Planned Parenthood Federation (IPPF) zullen lijden onder de Global Gag Rule of Mexico City Policy. Wereldwijd verwacht IPPF een verlies van $100 miljoen aan steun van de Amerikaanse overheid. In 32 landen, waaronder de Belgische partnerlanden Burkina Faso, Burundi, Mali, Senegal, Oeganda, Tanzania en het Vlaamse partnerland Mozambique hebben IPPF lidorganisaties aangegeven steun te  zullen verliezen omdat zij weigeren de Global Gag Rule te onderschrijven.